İşitme Duyusu ve İşitme Süreci Nasıl İşler? Kulak Nasıl Çalışır?
Bir nesnenin hareket ya da titreşimi sesi oluşturur. Bir nesnenin hareketi havadaki moleküllerin de hareket etmesine ve basınç değişimleri ile ses dalgalarının oluşumunu sağlar. Suya taş atıldığında oluşan dalgalar gibi ses dalgalan adı verilen fiziksel uyancılar işitme duyumuna sebep olmaktadır. Havada moleküllerinin birbirleriyle çarpışıp ayrılmaları basınç değişmeleri oluşturur. Havadaki moleküller sıkışarak ve genişleyerek enerji iletilir. Frekans ise sesin yüksek mi yoksa alçak mı olduğunu bir şekilde sesin perdesini belirler.
Ses dalgalarındaki yoğunluk ses yüksekliği ile ilgili duyumu belirlerken, ses yoğunluğu desibel olarak adlandırılır. 10 desibellik bir artış işitme gücünde 10 katlık bir değişimi, 20 desibellik bir artış 100 katlık değişimi, 30 desibellik artış ise 1000 katlı bir değişimi meydana getirir.
İşitme sistemini, kulaklarla birlikte beynin bu konuda uzmanlaşmış bölümleri ve arada iletişim sağlayan sinirsel bağlarınlar yürütmektedir. Kulaklar, görünen kısımlarının yanında kafatasının içinde yer alan kısmıyla işitmede önemli rol oynar. Dış kulak yahut kulak kepçesi fiziksel yapısının verdiği kolaylıkla sesin çevreden toplanmasına yardımcı olarak sesi işitme kanalından kulak zarı olarak adlandırılan gergin bir zara iletir. Dalga boyu, frekans ve şiddeti gibi özellikleri doğrultusunda zarı titreştiren ses dalgaları ortakulakta bulunan çekiç, örs ve üzengi olarak adlandırılan üç kemiği harekete geçirir. Bu mekanizma sesi iletirken aynı zamanda sesin yoğunluğunu da arttırır.
Orta kulak kıkırdaktan oluşan bir boşluktur ve görevi kulak zannın titreşimlerinin hava dolu boşluktan diğer zam, oval görünüşünden dolayı oval pencere adı verilen yapıya aktarmaktır. Oval pencere iç kulağa ve alıcılara açılan kapı rolünü üstlenmektedir. Kulak zarının yüzeyinin oval pencerenin yüzeyinden büyük olması kulak zarındaki titreşimin şiddetlenerek oval pencereye ulaşmasını sağlar. Bu noktada oval pencere azalan gücü telefi etme görevini üstlenmektedir. Kulağın iç kısmında halka biçiminde kemik bir tüp olan salyangoz (koklea) adı verilen içi sıvı dolu kısım oval penceredeki titreşimlerle harekete geçer. Salyangozun iç yapısında yer alan baziler zar ses titreşimine uygun olarak titreşme yapar. Bu hareket sonucunda kont organında bulunan sıvının içindeki tüy benzeri yapıda olan alıcı görevindeki kipriksi hücreler uyarılır. Sesin özelliklerine göre titreşme, alıcı sinir hücrelerinin mekanik enerjiyi elektriksel sinirsel enerjiye dönüştürmesiyle beynin sesi algılaması sağlanır (Cüceloğlu, 2006).
Ayrıca lütfen bakınız:
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Psikolojiye Giriş” ve 2. Sınıf “Deneysel Psikoloji”, 4. Sınıf “Sosyal Psikoloji” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Psikoloji Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Psikoloji Dersi Ders Kitapları