Thomas Hobbes, 5 Nisan 1588 ila 4 Aralık 1679 tarihleri arasında yaşamış büyük İngiliz filozofudur. Thomas Hobbes tarafından kaleme alınan 1651 tarihli Leviathan adlı çalışma, batı siyaset felsefesinin izleyeceği yolu çizmiş ve başucu eseri olmuştur. Hobbes Bugün bir siyaset filozofu olarak tanınsa da tarih, geometri, etik gibi pek çok alanla ilgilenmiş ve eserler vermiştir.

Thomas Hobbes, var olan her şeyin fizik madde olduğunu ve her şeyin maddenin hareketiyle açıklanabileceğini öne sürmüştür.

Belli bir sınıfa alınması güç olan bir filozof Thomas Hobbes; Locke, Berkeley ve Hume gibi bir empiriktir ve onlara benzemeksizin matematik yöntemin hayranıdır. Yalnız matematikte değil, onun uygulamalarıyla da ilgilenmiştir. Genelde Bacon’dan çok, Galilei’den esinlenmiştir.

THOMAS HOBBES KİMDİR?

Hobbes henüz 15 yaşındayken Oxford’da skolastik mantık ve Aristoteles felsefesi üzerine eğitim almıştır. Yirmi iki yaşına geldiğinde, Lord Hardwick’in öğretmenliği görevini üstlenmiş ve öğrencisiyle birlikte uzun soluklu bir geziye çıkmıştır. Hobbes bu gezi sırasında İtalya’da Galilei’yi ziyaret etmiştir. Çok etkilendiği Galilei ve Kepler üzerinde çalışmaya başlaması da zaten bu tarihlere denk gelmektedir.

Uzun parlamento 1640’ta toplandığı ve Laud’la Strafford Londra Kulesi’ne hapsedildiğinde Hobbes dehşete kapılıp Fransa’ya kaçmış ve 11 yıl boyunca dönmemiştir. Bir süre için Hobbes, geleceğin II. Charles’ına öğretmenlik yapmıştır.

Thomas Hobbes

II. Charles’ın 1660’ta tahta geçerek monarşiyi yeniden kurması Thomas Hobbes’a bir kez daha öne çıkma olanağı sağlamıştır. Piskoposlar ve adalet bakanı saraya alınmasına tepki gösterdilerse de Hobbes’un kıvrak zekâsından ve nüktelerinden hoşlanan kral ona yılda 100 sterlin maaş bağlamış ve portresini saraydaki galeriye astırmıştır.

Avam Kamarası’nın 1666’da dine saygısızlığa ve ateizme karşı hazırladığı yasa tasarısı ise Hobbes’u güç duruma düşürmüştür. Yasa tasarısının gönderildiği komiteye Leviathan’ı da incelemeye alma talimatının verilmesi üzerine 80’ine yaklaşan Hobbes tehlikeli gördüğü yazılarını yakmıştır.

Leviathan adlı yapıtın rasyonalist ve seküler ruhu mültecilerin çoğunun canını sıkmış ve hem Anglikanları hem de Fransız Katoliklerini sinirlendirmiştir. Bu yüzden başka tercihi olmayan Hobbes gizlice Londra’ya kaçmış ve korunma için İngiliz Hükümetine başvurmuştur. Orada Cromwell’e boyun eğmiş ve her türlü siyasal çalışmadan kaçınmıştır.

Thomas Hobbes hakkında yazılan bir metin:

“Hobbes, yaşadığı süre içinde, biri entelektüel, diğeri siyasi olan iki devrime tanıklık etmiştir. Bu devrimlerden siyasî olanı, yani mutlak monarşinin parlamenter demokrasinin temsili kurumlarıyla sınırlanması söz konusu olduğunda, Hobbes tam bir karşı devrimcidir. Entelektüel devrim, yani Ortaçağın tanrı merkezli ve Aristotelesçi dünya görüşünün bırakılarak, yeni doğa bilimleriyle, mekanik açıklamanın ve deneysel yöntemin benimsenmesi söz konusu olduğunda, o tam bir devrimcidir.” “Paradigma Felsefe Sözlüğü”, Ahmet Cevizci

HOBBES’UN FELSEFESİ

Bilginin kaynağı ve sonuçları itibariyle empirik olduğunu, tüm bilgilerimizin temelinde duyumların, duyu-deneyinin bulunduğunu, zaman ve mekanın yalnızca hayali tasarımlar olduğunu, felsefenin ise sonuçlardan nedenleri, nedenlerden de sonuçları çıkarsama faaliyetine karşılık geldiğini öne süren Thomas Hobbes, yaşadığı süre içinde, biri entelektüel, diğeri siyasi olan iki devrime tanıklık etmiştir.

Leviathan

Bu devrimlerden siyasi olanı, yani mutlak monarşinin parlamenter demokrasinin temsili kurumlarıyla sınırlanması söz konusu olduğunda, Hobbes tam bir karşı devrimcidir.

Buna karşın entelektüel devrim, yani Orta Çağ’ın tanrı merkezli ve Aristotelesçi dünya görüşünün bırakılarak, yeni doğa bilimleriyle, mekanik açıklamanın ve deneysel yöntemin benimsenmesi söz konusu olduğunda, o tam bir devrimcidir.

Uygun ve gerekli politik kurumların insan doğasıyla ilgili gerçek ya da olgulardan, insan doğasıyla ilgili bu olguların da evrenin doğasıyla ilgili olgulardan çıkarsanacağı birlikli bir bilim görüşü geliştirmeyi amaçlamış olan Thomas Hobbes da felsefesinde, tıpkı bir rasyonalist gibi, geometrinin yöntemini benimsemiştir, zira geometri, ona göre, kesin, a priori birkaç ilkeden çıkarsanabilir olup, bilgi veren sonuçlardan, önermelerden meydana gelmektedir.

Felsefeyle bilim arasında bir ayırım yapmayan, felsefesi, bilimsel yöntemin kapsamını kişilere ilişkin araştırmayla siyaseti de içine alacak şekilde genişletmekten meydana gelen Thomas Hobbes, her problemin ilke olarak doğa bilimlerinin yöntemleriyle çözülebileceğine inandığı, doğa bilimlerinin yöntem ve araştırmalarının kişileri ve siyaseti açıklamak için de kullanılabileceğini savunduğu için pozitivist bir düşünür olmak durumundadır.

İlgili konular:

• Hobbes’un seçme sözleri
• Hobbes’un felsefesi
• Leviathan
• Bir makine olarak akıl
• Bilimsel bilgi
• Zihin yapısı
• Toplum sözleşmesi
• Devlet nasıl ortaya çıkmıştır?
• Dil felsefesi
• Ahlak felsefesi
• Felsefenin amacı ve doğası
• Felsefenin bölümleri
• Felsefenin yöntemi
• Bilgi kuramı
• Cisimler dünyası
• İyilik ve kötülük
• Materyalizm

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı; Ahmet Cevizci; Paradigma Felsefe Sözlüğü