Jansenizm (Jansencilik, Janseniusçuluk) Nedir?

Jansenizm nedir sorusuna şöyle cevap verilebilir: Jansencilik ya da Jansenizm, bir Katolik teolojik harekettir. Fransa’da ortaya çıkmıştır. Jansenizm, günahın kaynağını insanın doğuşunda bulmakta; yani günahların insanın dünyaya gelmesiyle oluştuğunu savunmaktadır. Jansenizm, İlahi lütuf ve Mukadderat ilkelerini savunur. Jansenistler, alın yazısına inanırlar, özgür irademizin olmadığını ve Tanrı tarafından önceden seçilmiş az sayıda kişinin cennete gidebileceğini düşünürler. Ayrıca çok katı bir hayatı benimserler.

Türkçede Janseniusçuluk ve Jansencilik deyimleriyle de dile getirilen bu öğreti tümüyle Augustinus’un felsefî anlayışına dayanır ve insanın özgürlüğünü yadsır. İnsan özgürlüğüne büyük bir pay ayıran Cizvitcilik’e karşı çıkan ve onunla büyük bir savaşıma giren Jansenizm, aynı zamanda bir Hıristiyan tarikatı olarak, Port-Royal manastırında toplanan düşünürlerce benimsenmiş ve izlenmiştir. Özellikle Jansenci Blaise Pascal (1623-1662), Augustinusçuluğun ve onun bir 17. yüzyıl biçimi olan Jansenciliğin gizemciliğe dönüşmesinde büyük rol oynamıştır.

İlahi lütuf ve Mukadderat ilkelerini savunan bu hareket Hollandalı teolog Cornelius Jansen’in eserinden ileri gelmiştir. İlk defa popülerleşmesi Jansen’in Saint-Cyran-en-Brenne Abbey’den arkadaşı Abbot Jean Duvergier de Hauranne sayesindedir. Duvergier’in 1643’te ölümünden sonra Antoine Arnauld tarafından idare edilmiştir. Jansencilik 17. ve 18. yüzyıllarda Katolik Kilisesi’nde müstesna bir yere sahiptir. Hareketin telolojik merkezi Port-Royal Abbey, Paris’tir. Burası aynı zamanda Duvergier, Arnauld, Pierre Nicole, Blaise Pascal ve Jean Racine gibi yazarlara da ev sahipliği yapmıştır.

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 3. Sınıf “Çağdaş Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı; “İnsanın Dört Zindanı” Ali Şeriati