Ignacio Ellacuria
El Salvador vatandaşı olan Ignacio Ellacuria 1930 yılında İspanya’da doğdu. Cizvitlere 1947’de katıldı ve ardından El Salvador’a gönderildi; Ekvador, İspanya ve Batı Almanya’da eğitimini sürdürdüğü dönemler hariç, sonraki kırk iki yıl boyunca burada yaşadı ve çalıştı.
Latin Amerika Kurtuluş Felsefesi’ne önemli ve yeni bir katkı geliştirdi. Kurtuluş Felsefesi olarak bilinen düşünce yapısı Latin Amerika’da yirminci yüzyılın ikinci yarısında gelişti. Bu akım Peru (A. Salazar Bondy) ve Meksika’da (Leopoldo Zea) çalışan filozofların çalışmalarından doğmuş ve hızla tüm Latin Amerika’ya yayılmıştır. Bu, filozofların, felsefenin Latin Amerika gerçekliğini anlamlandırmaya nasıl yardımcı olabileceğine yönelerek bir Latin Amerika felsefesi yaratma çabalarından kaynaklanmıştır. Bu gerçeklik, modern Batı felsefe geleneğinin geliştiği Avrupa (ve daha sonra Kuzey Amerika) bağlamından farklı olarak, kişinin kontrolü dışındaki ekonomik, siyasi ve bir dereceye kadar da kültürel faktörlere bağımlılığından ibarettir.
Latin Amerika felsefesi, bağımlılığı temalaştırırken, bağımlılık koşulları göz önüne alındığında, kişinin insanlığının eksiksizliğine giden yol olarak bağımlılığın üstesinden gelmek için sosyal ve kişisel zorunluluk üzerine odaklanan bir kurtuluş felsefesi geliştirmiştir.
Latin Amerika kurtuluş felsefesi içinde en az beş farklı okul vardır; ancak bunların hepsi Latin Amerika’nın bağımlılık gerçeğini ve bunun üstesinden gelme ihtiyacını anlamak için felsefeyi kullanma girişimine dayanmaktadır.
Ignacio Ellacuria‘nın felsefe alanındaki ilk eğitimi, o dönemde tüm Cizvitler için gerekli olan Neo-Skolastisizm üzerineydi. Daha sonra Ortega, Bergson, Heidegger, fenomenoloji ve varoluşçular üzerine çalıştı. Bunların hepsinden etkilendi, ancak olgun felsefi düşüncesinin oluşumundaki temel etkiler Hegel, Marx ve Bask filozof Xavier Zubiri (1898-1983) oldu.
Ignacio Ellacuria doktorasını 1962’den 1965’e kadar Zubiri’nin yanında yaptı ve Zubiri’nin düşüncesindeki öz kavramı üzerine 1100 sayfaya ulaşan bir tez yazdı. Aynı zamanda büyük Heideggerci Cizvit Karl Rahner ile teoloji çalıştı ve ikinci bir doktora için tüm şartları tamamladı; ancak tezini tamamlamadı. Sonraki 18 yıl boyunca, Zubiri’nin 1983’teki ölümüne kadar, Ellacuría’nın çalışmalarını kolaylaştırmak için her yıl birkaç aylığına El Salvador’dan İspanya’ya dönmesiyle Ellacuría ve Rahner yakın iş birliği içinde oldular. İkili, Zubiri’nin metinlerinin ve konuşmalarının çoğu üzerinde birlikte çalıştı ve sonunda Zubiri’nin Ellacuría’ya göstermeden bir şey yayınlamayacağı, hatta bir konferans vermeyeceği noktaya kadar ulaştılar.
Ellacuría yaşamı boyunca öncelikle Latin Amerika kurtuluş teolojisinin başlıca temsilcilerinden biri olarak tanındı. Bununla birlikte, hayatının son yirmi yılını bir kurtuluş felsefesi geliştirerek geçirdi. Bu son çalışma, öldürüldüğü sırada tamamlanmamış, yayınlanmamış ve birçok farklı yazıya dağılmış hâldeydi. Ölümünden bu yana geçen yıllarda, bazı akademisyenler Ignacio Ellacuria‘nın felsefi düşüncesini bir araya getirdi ve artık Ellacuría’nın Latin Amerika kurtuluş felsefesine önemli bir katkıyı temsil eden iyi geliştirilmiş bir felsefeye sahip olduğunu iddia etmek mümkündür.
Yazar: Sosyolog Ömer Yıldırım
