Hasan Ali Yücel 17 Aralık 1897 ila 26 Şubat 1961 tarihleri arasında yaşamış olan Türk felsefecidir. Millî eğitim bakanlığı yaptığı dönemdeki icraatlarıyla Türk milletinin tarihinde önemli bir yer edinmiş bir düşünce adamıdır.

Hasan Ali YÜCEL, İstanbul’da doğmuştur. Hasan Ali YÜCEL’in babası Ali Rıza Bey, annesi Neyire Hanım’dır. Soyu, baba tarafından Giresun’un Görele bölgesinin Daylı Köyü’nden Ömer Efendi’ye, anne tarafından Kaptan İsmail Tosun Ağa’ya kadar uzanır.

Anne ve baba ekonomik açıdan iyi koşullara sahip olan Yücel, hem tek çocuk olarak hem de hayli geniş bir aile ortamında büyür. Ne var ki bir süre sonra aile, değerli eşyaların satılmasını gerektirecek kadar sıkıntılı günler yaşar.

Yücel, çocukluğunun ilk yıllarında ailesiyle birlikte Merkez Efendi Mahallesi’ndeki Yenikapı Mevlevihanesi ziyaretlerine katılır. Burada izlediği mistik makam ve fasıllar, dönüş törenleri, onun müzik yeteneğinin belirginleşmesini sağlar. Çevrede “Müzik Üstadı” olarak tanınan Mehmet Celaleddin Dede Efendi’nin yönettiği müzik mektebinde eğitim görür.

Hasan Ali Yücel, 1901’de daha dört yaşındayken Laleli’deki Yolgeçen Mektebi’ne kaydolur. Yazı yazmaya çok hevesli olan Hasan Ali kendi kendine yazı yazmayı öğrenir. Okulda edindiği bilgileri başka insanlara anlatmaktan zevk alır. Öğrenme ve anlatma zevki de bu okul sürecinde iyice belirginleşir.

Hasan Ali Yücel altı yaşına geldiğinde ailesi, Gümüşsuyu’nda bir yazlık köşke taşınır. O da Topkapı’daki Taş Mektep’e kaydolur. 1906 yılında, dokuz yaşındayken Mekteb-i Osmanî’ye gönderilir. Burada ilgisini çeken yeniliklerle karşılaşır; örneğin, yazı tahtasını, haritaları ve sıraları ilk kez burada görür; sınıf ortamıyla burada tanışır. Ayrı ayrı hocalardan ders görür.

Bu arada Meşrutiyet ilan edilmiş (1908); hürriyet şiirleri, marşları ve şarkıları duyulmaya başlamıştır. Bunları zevkle ezberler ve söyler. Beş yıllık bu okulu 1911’de pekiyiden de üstün bir derece (Aliyyülala) ile bitirir. Okula gittiği dönemde okuma tutkusu oldukça gelişen Hasan Ali Yücel, Beyazıt kitapçılarından aldığı romanları okumayı sürdürür.

HASAN ALİ YÜCEL’İN FELSEFESİ

Hasan Ali Yücel’in felsefesi; hürriyet, eğitim ve hümanizm kavramları üzerine kuruludur.

O hürriyeti, insan ve toplum için bir ideal, kavuşulacak bir yer, bir hedef olarak kabul eder. Ona göre gerçek hürriyetten sadece insanın kendi başına düşünmeye başlamasıyla, kendi aklını kullanmaya başlamasıyla bahsedilebilir. Ona göre hürriyet bir düşünüş, bir farkına varma ve bir anlayış geliştirme özelliği taşır.

Eğitim Felsefesi

Yücel’e göre eğitim sistemi öncelikle insanın kendi başına düşünmesine olanak sağlamalıdır. Yücel, hürriyet olmayan yerde insanın karakterinin gelişmeyeceğini ifade ederken eğitim kapsamında bireyin hürriyetini öne çıkarır.

“Hava küreden kendimizi nasıl soyutlayamaz isek cemiyetten de kendimizi ayrı tutamayız.”

Bu bağlamda eğitimde bireyin toplumla bağlılığı, uyumu ve dengesi esas alınır.

Hasan Ali Yücel’in düşüncelerinde hürriyeti isabetli anlamak ve kullanmak meselesi eğitim ve hümanizmin temeli olan insana saygıdan geçer. Bu şartların sağlandığı ülkede her türden düşünceye mensup insan, bir arada uyum içinde yaşayabilir.

Hümanizm, insanlar arasında elitist eğilimleri ve ayrışmayı kaldırmalı; bunların aksine olarak halka, onun eğitimine ve hürriyetine temas eden bir anlayışı filizlendirmelidir.

Hasan Ali Yücel’in “Felsefe Elifbası”, “Mantık”, “Hürriyet, Gene Hürriyet”, “Türkiye’de Ortaöğretim”, “Goethe: Bir Dehanın Romanı” adlı eserlerinin yanında dil, kültür ve tarih üzerine çeşitli eserleri bulunmaktadır.

Millî Eğitim Bakanlığı görevini yürüttüğü dönemde tercüme bürosu kurduran Yücel aynı zamanda felsefe ve edebiyat alanlarında çeviriler de yapmıştır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı