Farabi kimdir?
Farabi, 870 ila 950 seneleri arasında yaşamış olan ve İslamiyet ile Antik Yunan felsefesini birleştiren ilk filozoftur. Başka bir deyişle Farabi; Platon, Aristoteles ve Yeni Platonculuk ile İslamiyet’i birleştirmeye çalışan ilk Türk-İslam filozofudur.
Asıl adı Muhammed bin Tahran bin Uzlug olan ve Batı kaynaklarında Alpharabius adıyla anılan Farabi, medrese öğrenimini Rey ve Bağdat’ta gördükten sonra, Harran’da felsefe araştırmaları yaptığı yıllarda tanıştığı Yuhanna bin Haylan’la birlikte Aristoteles’in yapıtlarını okuyarak Gezimciler Okulu’nun ilkelerini öğrenmiştir.
Halep’te Hemedani hükümdarı Seyfüddevle’nin konuğu olan Farabi, Arap ülkelerinde yaşamış, Türk kimliğini ve Türk törelerini yaşatmaya çalışmış, İslam aleminde Ebul Hasan el-Beyhaki, İbn-el-Kıfti, İbn Ebu Useybiye, İbn el-Hallikan adlı yazarlar tarafından sıkça yorumlanmıştır.
Farabi, Aristoteles’in ortaya attığı madde ve form kavramını hiçbir değişiklik yapmadan benimsemiş, eşyanın oluşumunda, yani yaradılışta madde ve formu ya da onun deyimiyle suret’i iki temel ilke olarak görmüştür. Farabi’nin fiziği de metafiziğe bağlıdır. Buna göre, evrenin ve eşyanın özünü oluşturan dört öge (toprak, hava, ateş, su) ilk madde olan el-aklül-faalden çıkmıştır Söz konusu dört öge, birbirleriyle belli ölçülerde kaynaşır, ayrışır ve içinde bulunduğumuz evreni (el-alem) oluştururlar.
Farabi aldığı eğitim sayesinde Arapça, Farsça, Grekçe ve Latinceyi iyi seviyede öğrenmiş ve bununla birlikte bu birikimin getirdiği yetiyle Aristoteles’in ve Platon’un eserlerini okumuş ve irdelemiş, Ebu Bekr Serrac’tan da gramer ve mantık dersleri almıştır. Bu irdeleme ve derslerden sonra kendini felsefeye adayan Farabi, Yuhanna bin Haylan’la birlikte felsefe çalışmaları yürütmüştür. Vaktini felsefi düşüncelerini kaleme almakla geçiren Farabi, bu düşüncelerini Arapça olarak kaleme almıştır.
Farabi yalnızca felsefeyle değil ayrıca müzik, matematik ve bilimsel yöntem alanlarıyla da ilgilenmiştir. Öyle ki “kanun” isimli çalgı aletini Farabi’nin bulduğu söylenmektedir. Farabi ayrıca bilimleri sınıflandırmasını da yapmıştır. Farabi bilimleri; fizik, matematik ve metafizik ilimler diye üçe ayırmıştır. Onun bu metodu, Avrupalı bilginler tarafından ancak on üçüncü yüzyılda kabul edilmiştir.
Hava titreşimlerinden ibaret olan ses olayının ilk mantıki izahını Farabi yapmıştır. O, titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını, deneyler yaparak tespit etmiştir. Bu keşfiyle musiki aletlerinin yapımında gerekli olan kaideleri de bulmuş ve az önce bahsettiğimiz gibi kanun aletini geliştirmiştir. Aynı zamanda tıp alanında da çalışmalar yapan Farabi, bu konuda çeşitli ilaçlarla ilgili eserler kaleme almıştır.
İlgili konular:
