Bir Sistem Olarak Eğitim Nedir?

Sistem kavramı, belli bir amaç doğrultusunda faaliyet gösteren ve birden çok ögeden oluşan, bu ögelerin kendi içerisinde sistemin amacına dönük olarak bütünlük içinde ve dinamik olarak faaliyette bulunduğu birimi ifade eder. Sistem kavramını oluşturan ögeler ise; girdi, çıktı ve süreçtir. Eğitim kavramı da bir sistem olarak bu üç ögeyi kendi içerisinde barındırmaktadır.

Eğitim sisteminde bu ögeler:

• Eğitim sisteminin girdileri; öğrenci, öğretmen, eğitim programı, eğitim sürecindeki araç-gereç ve kullanılan materyaller, kurum olarak okul, sınıf, yöneticiler ve velilerden,
• Eğitim sisteminde süreç; eğitim öğretim faaliyetlerinin uygulanması ve öğrenmeyi düzenleme işlemlerinden,
• Eğitim siteminde çıktılar; ortaya çıkan üründen, öğrenciye kazandırılan davranıştan veya meydana getirilen kazanımdan oluşmaktadır.
• Ayrıca eğitim sisteminde dönüt ögesi de yer almakta ve sistemin dinamik bir nitelik kazanmasını ve eğitimin bir açık sistem özelliği göstermesini sağlamaktadır.

Açık bir sistem özelliği gösteren eğitim kavramına ilişkin yukarıdaki bilgiler incelendiğinde eğitim kavramının geniş bir alanı ifade ettiği, aslında hayat boyu süren bir faaliyet olduğu ve insan yaşamının her alanı ile ilişkili olduğu görülür. Bu bağlamda hayatın her döneminde ve her alanında yer alan eğitim faaliyetlerini daha kolay ve detaylı inceleyebilmek adına genel olarak iki kategoride sınıflamak mümkündür. Bu sınıflama aşağıdaki diyagramda gösterilmiştir.

Eğitim türlerini daha detaylı açıklamak gerekir ise:

Formal eğitim: Eğitimin kurumsal nitelik kazanmış hâlidir. Formal eğitim kapsamında değerlendiren eğitim faaliyetleri bireye bir kurum aracılığıyla sunulmaktadır. Eğitim faaliyetlerinin kurumsallaşmış hâlinin en temel örneği okullardır. Okullarda bireye eğitim hizmeti kurumsal bir yapıda ve belli kurumsal işleyiş çerçevesinde sunulmaktadır. Yukarıdaki diyagramda da verildiği gibi formal eğitim faaliyetleri kendi içerisinde de ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan:

• Örgün eğitim; belirli bir yaş gurubundaki ve önceki öğrenmeleri bakımından benzer seviyedeki bireylere, belirli hedeflere göre hazırlanmış programlar çerçevesinde ve okul çatısı altında belirli bir düzen içerisinde sunulan eğitim hizmetleridir. Örgün eğitimin uygulanma alanı ise; okul öncesi eğitim kurumlarından, ilkokullardan, ortaokullardan, liselerden ve yükseköğretim kurumlarından (üniversiteler, enstitüler, konservatuarlar vb.) oluşmaktadır.
• Yaygın eğitim; örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, örgün eğitim sisteminin herhangi bir kademesinde bulunan veya örgün öğretim sistemini başarı ile tamamlamış veya herhangi bir kademesinden ayrılmış olan bireylere, kendi ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda sunulan eğitim hizmetlerini kapsamaktadır. Bu eğitim faaliyetlerine kurslarda, halk eğitim merkezlerinde verilen eğitim hizmetleri örnek gösterilebilir.

İnformal Eğitim faaliyetleri ise: Bireyin günlük ve doğal yaşam faaliyetleri içerisinden, sistemsiz, plansız ve denetimsiz olarak meydana gelen, çevre ile etkileşimi ve kendi yaşantısı yoluyla oluşan gelişigüzel öğrenmeleri kapsamaktadır. İnformal eğitimin meydana geldiği yer ve durumlara aile, sokak, arkadaş grubu, sosyal medya, kitle iletişim araçları, iş yerleri örnek olarak verilebilir.

Kaynak: ATA-AÖF, EĞİTİM PSİKOLOJİSİ, Yrd. Doç. Dr. Muhammed ÇİFTÇİ