Yargının Niteliği Bakımından Önerme Türleri

Önermenin yükleminin niteliğine göre değerlendirilmesidir. Buna göre, şayet yüklem, özneye bir özellik ekliyorsa (“Ali, çalışkandır.”; “Pasta, çikolatalıdır.”; “Bütün kadınlar, güzeldir.”) olumlu; şayet yüklem, özneden bir özellik çıkarıyorsa (“Ali, çalışkan değildir.”; “Masa burada değildir.”; “Hiçbir kadın, çirkin değildir.”) olumsuz önermedir. Bu önermeleri değerlendirirken anlama değil, biçime bakılır: “Ali, çalışkan değildir.” olumsuzdur ve “Ali, tembeldir.” olumludur.

Olumlu önermeler: Yüklemde bildirilen özelliğin öznede bulunduğunu ifade eden önermelerdir. Yani yüklemin, özneyi onayladığı önermelerdir. Örneğin “Erzurum, Türkiye’dedir.” “Fenerbahçe, sarı-lacivert renklere sahiptir.” gibi önermeler, olumlu önermelerdir.

Olumsuz önermeler: Yüklemin bildirdiği özellik öznede bulunmuyorsa, önerme olumsuzdur. Yani bu tip önermeler, yüklemin özneyi onaylamadığı önermelerdir. Bu durumda özne ile yüklem arasında bir ilişki yoktur. Örneğin “Erzurum, Türkiye’de değildir.” “Fenerbahçe, sarı-lacivert renklere sahip değildir.” gibi önermeler, olumsuz önermelerdir.

Buradan anlaşılmalıdır ki önermelerin niteliğinden söz edilirken, onların sadece olumlu mu yoksa olumsuz mu olduklarına bakılmalıdır. Yani önermenin cümlesel yapısı bizi mantıksal açıdan ilgilendirmez. Mesela, “canlı ölümsüz değildir.” önermesi anlam bakımından olumludur; fakat form bakımından olumsuzdur. Mantık açısından bizi ilgilendiren de önermenin anlamı değil, formudur.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 3. Sınıf “Klasik Mantık” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM)