William Frankena Kimdir?
William Frankena ya da doğum adıyla Wibe Klaas Frankena, 1908 ila 1994 tarihleri arasında yaşamış olan Amerikalı ahlak filozofudur. William Frankena, 41 yıl boyunca çalıştığı Michigan Üniversitesinde, felsefe profesörü ve felsefe bölüm başkanı olarak çalışmıştır.
William Frankena, bir çiftçi olan Nicholas A. Frankena ve Gertie Vander Schaaf’ın oğlu olarak 1908’de Manhattan, Montana’da dünyaya geldi. Yirminci yüzyılın ortalarında ahlak felsefesinin en önemli figürlerinden birisi olan William Frankena, etiğin temelleri üzerine oldukça etkili bir dizi makale ve sekiz farklı dile çevrilmiş bir kitap olan “Ethics” (1963) isimli eseriyle felsefe tarihine katkı sunmuştur. Bu makaleleri ve kitabı, bugün hâlâ dünya üniversitelerindeki felsefe kürsülerinde kullanılmaktadır.
Frankena, doğduktan kısa bir süre sonra ailesinin taşındığı Batı Michigan’da bir Hollanda reformcu topluluğu olan Zeeland’da büyüdü. Calvin College’de okuyan Frankena lisans derecesini burada almıştır. Frankena 1930’da ve Michigan’da felsefe alanında yüksek lisans çalışmalarına başladı. Doktora çalışmalarına da Harvard’da devam etti ve burada C.I. Lewis, Ralph Barton Perry ve Alfred North Whitehead ile çalışma imkânı buldu. Frankena 1934’te mutlu bir evlilik yaşayacağı Sadie Roelofs ile evlendi ve çiftin iki oğlu dünyaya geldi.
Frankena, 1934-36’da Cambridge Üniversitesinde G.E. Moore ile çalışarak bir yıl geçirdi ve 1937’de Harvard’da felsefe doktorasını tamamladı. “Recent Intuitionism in British Ethics” isimli tezi daha sonra yayınlanacak olan “The Naturalistic Fallacy” isimli makalesinin temellerini oluşturdu. Bu makale daha sonra çözümlemeli ahlak felsefesi alanının ana metinlerinden birisi hâline geldi.
Moore “Principia Ethica” (1903) isimli eserinde ahlaki doğalcılığın temel bir yanılgı olduğunu iddia etmişti. Bununla birlikte Frankena, tüm felsefi kariyerini karakterize edecek bir analitik titizlikle, “yanılgı“ olarak adlandırılmayı hak eden hiçbir şeyin söz konusu olmadığını mantıksal zeminde ortaya koymayı başardı. Frankena, Moore gibi doğalcılığın entüisyonist eleştirmenlerinin onu suçlamasının bir tür ahlaki körlük olduğunu savundu.
William Frankena
Frankena 1937 senesinde 1978’e kadar çalışacağı ve emekli olacağı Michigan’a gitti. Orada, Michigan Üniversitesinin verebileceği hemen hemen her dereceyi ve ödülü alan Frankena, Charles Stevenson ve Richard Brandt’ın katılımıyla birlikte, ülkedeki en değerli ahlak felsefesi bölümlerinden birinin bir parçası oldu. Frankena bu okulda 1947’den 1961’e kadar Felsefe Bölüm Başkanı olarak görev yaptı, Üniversitenin Seçkin Başarı Ödülü’nü ve Saygıdeğer Üniversite Felsefe Profesörü seçildi. 1978’de College of Literature, Science, and the Arts’ta ilk Üst Düzey Öğretim Üyesi olarak onurlandırıldı. Ayrıca Harvard, Columbia, Princeton, Washington Üniversitesi ve Tokyo Üniversitesinde misafir akademisyen olarak bulundu.
Frankena, 1965-66’da Amerikan Felsefe Derneği’nin Batı Bölümü Başkanı seçildi ve 1974’te dernekte prestijli Carus Dersleri’ni verdi. Aynı zamanda 1965-1972 yılları arasında Amerikan Akademisi üyesi olarak Felsefe Çalışmaları Konseyi’nin başkanlığını yaptı. American Academy of Arts and Sciences’in bir üyesi olan Frankena, Guggenheim Bursu ve Davranış Bilimi İleri Çalışma Merkezi’nden de bir burs aldı.
Bir filozof olarak Frankena, felsefi konuları ve teorik yaklaşımları yeni anlayışlara ulaşacak şekilde yapılandırmasıyla biliniyordu. Bu çalışmalarını meta-etik, etik tarihi ve normatif etik teoriden ahlaki eğitim, ahlaki psikoloji ve uygulamalı etik gibi geniş bir konu yelpazesine taşıdı. Frankena aynı zamanda eğitim felsefesi ve dini ahlakla ciddi bir şekilde ilgilenerek bu alanlardaki akademisyenlerin son derece saygı duyduğu işler yaptı. Frankena’nın etik hakkındaki felsefesinin kapsamı ve kalitesi olağanüstü idi.
Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer Yıldırım
Kaynak: Memorial minutes from the Proceedings of the American Philosophical Association, May 1995 (Volume 86, no. 5), pp. 95-96