Thomas Kuhn 18 Temmuz 1922 ila 17 Haziran 1996 yılları arasında yaşamış ABD’li filozof ve bilim tarihçidir. Kuhn’un en önemli yapıtı “The Structure of Scientific Revolutions” adlı kitabıdır.

Thomas Samuel Kuhn 1922 senesinde Cincinnati’de bir Musevi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası mühendisti. 1940’da babasının da okuduğu Harvard Üniversitesinde fizik okudu. Üniversite döneminde ayrıca felsefe ve edebiyat dersleri aldı ve Harvard Crimson adlı öğrenci gazetesinde yazdı.

Lisans sonrası 1943’de Harvard’da bulunan bir radyo araştırma laboratuvarında çalışan Thomas Kuhn İngiltere’de ve Fransa’da radar teknisyeni olarak çalıştı. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Harvard’a dönerek yüksek lisans derecesi aldıktan sonra 1949 senesinde, daha sonra Nobel ödülü alan, Jophn H. van Vleck’in yanında doktorasını tamamladı.

Thomas Kuhn Harvard’daki Society of Fellows birimine üye olur. Orada bilim tarihi ile ilgilenir, asıl ilgisi ancak her zaman bunun felsefeye olan etkisi olmuştur. Kuhn 1956’da Berkeley Üniversitesi’nde bilim felsefesi ve tarihi dalında yardımcı profesör olarak başlar ve birkaç sene sonra profesörlüğü kabul eder. Berkeley’de “Bilimsel Devrimlerin Yapısı” adlı eserini yazar. Bu kitap (kendisi onun için “Essay” [deneme] der) aslında International Encyclopedia of Unified Science ansiklopedisinin bir parçası olarak tasarlanmıştı. Kuhn’un çıkış noktası o zamanlar henüz pek tanınmayan ve Ludwik Fleck tarafından yazılan ve Kuhn’un kendi görüşlerinin çoğunu içinde barındıran Entstehung und Entwicklung einer wissenschaftlichen Tatsache adlı eserdir.

1964’ten 1979’a kadar Princeton Üniversitesinde öğretim üyesi olan Thomas Kuhn sonrasında Massachusetts Institute of Technology’ye geçer ve burada 1991’de emekliliğe ayrılana kadar kalır.

Thomas S. Kuhn

Kuhn International Academy of Science‘ın kurucularından.

Thomas Samuel Kuhn 1996’da 73 yaşında kanser yüzünden vefat etmiştir.

Thomas Kuhn’un çalışmaları

Thomas Kuhn‘un bilimsellik görüşünde iki önemli kavram vardır. Bunlar paradigma ve bunalım kavramlarıdır.

Kuhn’un felsefe etkinliği üç aşamalıdır. İlki normal (olağan bilim etkinliği) ikincisi olağan üstü bilim etkinliği ve sonuncusu bunalımdır. Olağan bilim, bir paradigma var olduğu zamanki dönemdir. Paradigma iki yanlıdır. İlk olarak yeni gelenek başlatır. Eski geleneğe inananları kendine bağlar. Diğeri ise örnek sorunlar ve çözümler sunmasıdır. Gelecek nesillere yeni soru ve sorunlar bırakacak kadar geniş uçludur. Büyük başarıyı temsil eden,ilişkin olduğu alanda nesneyi başarılı olarak açıklayabilen, bilimsel gelişmelere açık olan, gelecek kuşaklara çözülecek problem bırakan yapıtlar paradigma oluştururlar.

Doğa yasalarını andıran ona sığmayan birtakım sanılardan oluşan çerçevelere paradigma denir.

Bir bilim topluluğunda bir paradigma olduğunu düşünelim. Bu bir süre iş görür. Bir süre sonra bir yerde kuramla olgu arasında uyuşmazlık çıkar. Bunu ele almak bunalıma yol acar. Paradigmanın çözemeyeceği bir durum olduğunda bunalım derinleşir. Bu paradigmanın işe yaramadığını gösterir. Yeni paradigmaya zemin hazırlar. Yalnız, aykırı tek bir örnekten ötürü paradigma yanlışlandı diye kenara bırakılamaz.

Paradigmanın güvenli olmadığı durumlarda, yeni açıklayamadığı bir şey olduğu durumlarda bunalım yaratmak gerekir. Eski paradigmaya inanan bilginler kopsun diye yapılır bu. Böylece olağan üstü bilim etkinliği dönemi gelir. Bu yeni paradigma ortaya çıkana dek sürer. Olağan üstü bilim etkinliği iki paradigma arasındaki bir geçiş dönemidir. Bu geçiş birikimsel değil, devrimseldir.

Thomas Kuhn bilimin bu işleyişini bilim tarihine bakarak bildiğini söyler.

İlgili konular:

• Paradigma kayması
• Ekinlik olarak bilim

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı