Felsefe hakkında her şey…

Kinizm, Sinizm Nedir?

15.11.2019
9.455
Kinizm, Sinizm Nedir?

Kinizm ya da sinizm, sofist Gorgias’ın ve daha sonra da Sokrates’in öğrencisi olan Antisthenes’in öğretisidir. Antisthenes, Kynosarges Gymnasion’da Kinizm Okulu’nu kurmuştur. Kinizm, Antisthenes’le Diogenes’in oluşturdukları Sokratesçi öğreti olarak da bilinmektedir.

Sokrates’in öğrencisi Atinalı Antisthenes, bir hayli yaşlandığı zamanlar bütün dünya zevklerine ve özentili felsefelere sırt çevirmiş, soylular arasında zevkli bir ömür sürerek yaşlandığı hâlde birdenbire doğaya dönmüş, doğaya uygun yasamayı yeğlemiştir. Antisthenes köleler gibi giyinmiş ve “zevk almaktansa ölmeyi yeğlerim” anlayışıyla kendisine bir felsefi sistem geliştirmiştir. Bu felsefi sisteme de Kinizm ya da Sinizm denmiştir.

Antisthenes öğretmeninden öğrendiği erdem anlayışını herkesin anlayabileceği bir dille anlatmaya başlamıştır. Her türlü mal ve mülk edinmeye, kölelik ve aile kurumlarına, din inançlarına karşı çıkmış ve çevresindekilere iyilik öğütleri vermeye başlamıştır. Gerçekleştirmek istediği, bir çeşit çilecilik ile insanın tam bağımsızlığını kazanabileceği ve böylelikle mutluluğa kavuşabileceği düşüncesini okullaştırmaktır.

Kinizmin kuramsal yapısının kilit taşı, doğa düzeninin tüm öteki düzenlerden mutlak biçimde üstün olduğu düşüncesidir. Uygarlık, bozulmanın yardımcısıdır: Olumlu masumiyeti süzgeçten geçirir ve bozulmayı, çevresinde yasakların, rezilliklerin ve komplekslerin dönüp durduğu iğrenç bir nesneye dönüşmüş olan gerçeğin üzerinde billurlaştırır.

KİNİZMİN MUTLULUK ve ERDEM ANLAYIŞI

Anthisthenes mutluluğa ancak erdemle ulaşılacağını ve bu erdemin de dünyevi hazları yadsımakla mümkün olabileceğini (mülkiyet, aile, din v.b. değer ve yargıları reddederek) savunmuştur.

Antisthenese göre insanın ereği mutluluktur, mutluluk da her türlü bağdan kurtulmuş içsel bir özgürlükle gerçekleşir. İstenilecek tek şey erdem, kaçınılacak tek şey erdemsizliktir. Gerçek erdem, insanın hiç bir değere bağlı ve tutsak olmamasıyla elde edilir. Bunu sağlamak için de insanın bütün tutkularından sıyrılması gerekir.

İnsan hiç bir hazzın, isteğin, sağlığın, zenginliğin, güzelliğin, şan ve şerefin peşinde koşmamalıdır. Tutuklanmış bir kalpazanın oğlu olan Sinoplu genç Diogenes (İ.Ö. 412-323) ona yanaştığı zaman Antisthenes kendisinden hiç hoşlanmamış ve sopayla döverek onu kovmuştu.

Diogenes direndi ve Antisthenes’in mesihvari sözlerine uyarak her şeyden el etek çekip bir köpek gibi yaşamaya başladı. Öğretiye köpeksi adının verilmesi Diogenes yüzündendir. Ölüleri gömmek için kullanılan toprak bir kap içinde yaşıyor ve felsefesini eylemiyle geliştiriyordu.

Diogenes, Antisthenes’in aklından bile geçirmediği bir biçimde bütün geleneği yadsıyarak her türlü ruhsal ve bedensel isteklere sırt çevirmiş, kendisini doğanın içinde doğal bir varlık gibi özgür kılmıştı. Gerçek erdeme böylesine bir özgürlükle varılabileceği kanısındaydı.

Antisthenes’in erdem öğütlerinden çok Diogenes’in bu eylemsel felsefesi halk arasında tutunmuş ve Krates, Kseniades, Oneskrites vb. gibi köpeksi düşünürler yetişmiştir. Stoacılık, temel öğelerini borçlu olduğu kiniklerin bu çileciliğini sistemleştirip bilimselleştirmiştir.

Hıristiyanlıkta, stoacılık aracılığıyla geçmiş, pek çok kinik öğe vardır. Yunanca köpeksi anlamındaki kinikhos sözcüğü, köpek anlamındaki kyon sözcüğünden gelir. (Kimilerine göre de okulun adı, içinde kurulduğu Kynosarges gymnasium’undan türetilmiştir).

Diogenes, Kinizm anlayışının en önemli temsilcilerindendir.

Diogenes, Kinizm anlayışının en önemli temsilcilerindendir.

Kinizmin Erdem Anlayışı

Kinik’ler her türlü gelenek ve göreneğe karşı çıktıklarından kinizm deyimi, törebilim kurallarını hor görme ırası anlamında da kullanılmıştır. Bu anlamda utanmazlık demektir. Oysa Kinizm, Sokratesçi bir okuldur. Antisthenes de Sokrates gibi töresel bir amaca yönelmeyen bilimleri küçümser, erdemin bilgiyle elde edilebileceğini savunur, yaşamanın amacı olan mutluluğu erdemlilikte bulur.

Kinikler, doğasal bir yaşayışı yeğlemekle Stoa Okulu’nun öncüleri sayılabilirler, bu açıdan Hristiyanlığı hazırladıkları da ileri sürülebilir. Kiniklerin doğasal yaşayış düşüncesi, sofistlerin insansal değerlerin doğaya aykırı bulunduğu düşüncesine dayanmaktadır. Antisthenes, bu bakımdan, ilk öğretmeni sofist Gorgias’ın Elea öğretisinden yararlanmıştır.

Bu anlayış, İslam düşüncesinde de Melamilik akımıyla sürdürülmüştür. Sokrates’in erdem öğretisi, birbirine tam karşıt doğrultuda, hazcılıkla kinik okul öğretilerinde uçlaşmıştır.

DİYOJEN ve KİNİZM

Kinik okulun, kyon kelimesinden türediği söylenmektedir. Kyon ise köpek ya da köpeksi anlamını taşımaktadır. Kinik okul, bu nedenle Sokratesçi okullardan biri olarak kabul edilir.

Kinizme ün kazandıran, dolayısıyla kinizmin yayılmasını sağlayan filozof Diogenes’tir. Onun kinik tasarısı, ilksel olana geri dönmek üzerine kuruludur. Diogenes bu öğretiyi eyleme dönüştürmüştür ve gerçek erdeme ancak bu şekilde ulaşılacağını savunmuştur. Rivayete göre Diagones yaşamını bir fıçının içinde devam ettirmeye vardırarak, toplumsal gereksinmelerden kendisini tamamen yalıtmaya yönelmiştir.

Kiniklerin temel felsefi konumları, zamanın uygarlık değerlerine yönelik aldırmaz tavırları ve eleştirel yaklaşımları tarafından şekillenir. Onların temel etik ilkesi erdemdir ve bundan anladıkları da insanın özgürlüğü ve kendi iç bağımsızlığı ile yaşamını sürdürmesidir. Onlara göre insan, her tür gereksinmeye olan bağımlılığından kurtulmalıdır. Dolayısıyla böyle bir erdem anlayışı, bilgi ile temellendirilir; yani, insan ancak bilgilenme aracılığıyla kendisini kuşatmış olan gereksemelerden sıyrılabilir.

Onlar açısından bilgi ve ahlaki ilkeler bu nedenle salt soyut bir bilme meselesi değil, somut yaşamda yaşanması gereken şeylerdir. Kinik filozoflar, bütün bu yaklaşımlarına uygun bir kişilik örneği olarak Sokrates’e işaret ederler.

Kinizme göre, insan kendi kendisine dayanmalıdır ki erdemli, yani kendine yetebilen bir kişi olabilsin. İnsanın doğaya karşı geliştirdiği toplumsallık, büyük ölçüde gereksiz ve yozlaştırıcı nitelikler arz eder; kinikler buna karşı doğal ve sade yaşamı öne çıkarırlar.

İlgili konular:

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...