Felsefe hakkında her şey…

Jean-François Lyotard

29.01.2024
106
Jean-François Lyotard

Fransız post-yapısalcı filozof Jean-François Lyotard en çok Postmodern Durum‘da postmodernizmi oldukça etkileyici bir şekilde tanımlamasıyla tanınmaktadır. Ancak bütün bilinirliğine rağmen, bu kitap aslında onun en önemli eserlerinden biri değildir.

Lyotard‘ın yazıları felsefe, siyaset ve estetik alanlarında geniş bir konu yelpazesini kapsar ve edebî anlamda da çok çeşitli üsluplarla ortaya konulur.

Onun çalışmaları kabaca üç kategoriye ayrılabilir: fenomenoloji, politika ve yapısalcılık eleştirisi üzerine erken dönem yazıları. Bununla birlikte, çalışmalarının çoğunluğu, gerçekliğin rasyonel kuram tarafından doğru bir şekilde temsil edilemeyen tekil olaylardan oluştuğuna dair tutarlı bir görüşle birleştirilmiştir.

Jean-François Lyotard için bu gerçeğin derin bir siyasi önemi vardır; çünkü siyasetin gerçekliğin isabetli temsillerine dayandığını iddia eder. Lyotard’ın felsefesi, post-yapısalcı ve postmodernist düşüncede ortak olan ana temaların çoğunu barındırır. Aklın gücünü sorgular, duyumlar ve duygular gibi rasyonel olmayan güçlerin önemini savunur, hümanizmi ve bilginin merkezi öznesi olarak insanın geleneksel felsefi nosyonunu reddeder, heterojenliği ve farklılığı vurgular ve “ilerleme” açısından toplum anlayışının yirminci yüzyılın sonlarındaki bilimsel, teknolojik, siyasi ve kültürel değişimler tarafından geçersiz kılındığını ileri sürer.

Lyotard kullandığı ortak temalar son derece özgün bir şekilde ele alınmıştır ve çalışmaları derinliği, hayal gücü ve titizliği ile postmodernizmin birçok popüler tasavvurunu aşmış durumdadır. Lyotard’ın düşünceleri felsefe, siyaset, sosyal teori, kültürel çalışmalar, sanat ve estetiği çevreleyen çağdaş tartışmalarda önemini korumaktadır.

Jean-François Lyotard kimdir?

Jean-François Lyotard 10 Ağustos 1924’te Fransa’nın Vincennes kentinde doğdu. Babası Jean-Pierre Lyotard bir perakende satış temsilcisiydi. Annesinin adı Madeleine Cavalli idi.

Paris’te Buffon ve Louis-le-Grand liselerinde eğitim gördü ve gençliğinde Dominiken keşişi, ressam, tarihçi ya da romancı olma istekleri sonunda yerini felsefe alanında bir kariyere bıraktı. Ecole Normale Supérieure‘e giriş sınavında iki kez başarısız olduktan sonra Sorbonne’da felsefe ve edebiyat okudu ve burada Gilles Deleuze ile tanıştı. Kayıtsızlık felsefesine duyduğu ilk ilgi, yüksek lisans tezi Indifference as an Ethical Notion ile taçlandı.

Jean-Francois Lyotard

Jean-Francois Lyotard

Lyotard, İkinci Dünya Savaşı’na kadarki varlığını ‘şiirsel, içe dönük ve yalnız bir düşünme ve yaşama biçimi’ olarak tanımlar. Savaş hem yaşam tarzını hem de düşüncelerini altüst etti; Ağustos 1944’te Paris sokaklarındaki kurtuluş mücadelesinde ilk yardım gönüllüsü olarak görev aldı ve gerçekliğin sosyal etkileşimler açısından incelenmesine yönelik bir yükümlülük nedeniyle kayıtsızlık fikrinden vazgeçti.

Lyotard genç yaşta bir eş ve baba olmuş, 1948’de Andrée May ile evlenmiş ve ardından Corinne ve Laurence adında iki çocuk sahibi olmuştur.

Lyotard agrégation (Fransa’da öğretmenlik yapabilmek için gerekli sınav) sınavını geçerek 1950’de Fransız işgali altındaki Doğu Cezayir’in Konstantin kentinde bir erkek lisesinde felsefe öğretmenliği yapmaya başladı. 1952-59 yılları arasında La Flèche’de askerî personelin oğulları için bir okulda öğretmenlik yaptı.

Lyotard Konstantin’de Marx’ı okudu ve sosyalist devrim için olgunlaştığına inandığı Cezayir’deki siyasi durumla tanıştı. Lyotard 1954 yılında Socialisme ou Barbarie (Ya Sosyalizm Ya Barbarlık) adlı sosyalist devrimci örgüte katıldı. Örgütün diğer üyeleri arasında Cornelius Castoriadis, Claude Lefort ve Pierre Souyris de vardı. Lyotard, Souyris ile 1950’nin sonlarında bir sendika toplantısında tanışmış, uzun ve yakın bir dostlukları olmuş, ancak sonunda siyasi ve teorik farklılıklar nedeniyle sorun yaşamışlardı.

Lyotard entelektüel bir direnişçi oldu ve on beş yıl boyunca kendini sosyalist devrim davasına öylesine adadı ki, hayatın başka hiçbir yönü (aşk hariç) onu bu görevden alıkoyamadı. Bu dönemdeki yazıları yalnızca aşırı sol devrimci siyasetle ilgilidir ve Cezayir’deki duruma (1954’te bağımsızlık savaşı patlak vermiştir) odaklanmıştır.

Socialisme ou Barbarie dergisine katkıda bulundu ve bu derginin editörlüğünü yaptı; protestolarda ve fabrika kapılarında işçilere dağıtmak üzere broşürler yazdı. 1964’te Socialisme ou Barbarie’de Castoriadis’in örgüt için çizdiği yeni teorik yönelim üzerine bir ayrılık patlak verdi. Lyotard, Souyris ile birlikte Pouvoir Ouvrier (İşçi Gücü) adlı ayrılıkçı gruba üye oldu, ancak 1966’da istifa etti.

Bütünleştirici bir teori olarak Marksizm’in meşruiyetine olan inancını yitirmiş ve felsefe çalışmalarına ve yazılarına geri dönmüştür. Lyotard 1959’dan 1966’ya kadar Sorbonne’da asistanlık yaptı ve ardından Nanterre’deki Paris X Üniversitesinin felsefe bölümünde bir pozisyon kazandı. Burada “22 Mart Hareketi” için gösteriler düzenleyerek Mayıs 1968 siyasi eylemlerine katıldı.

Lyotard 60’lı yılların ortalarında radikal psikanalist Jacques Lacan’ın seminerlerine katıldı ve Lacan’ın teorilerine tepkisi Discours (Söylemler) adlı eseriyle sonuçlandı ve bu eseriyle doktor unvanını aldı. Lyotard 1968’den 1970’e kadar Centre National de la Recherche Scientifique’de araştırma görevlisi olarak görev yaptı. 1970’lerin başında Paris VIII Üniversitesine atanan Lyotard, burada popüler bir akademisyen ve üretken bir yazar olmuştur. 1972’de konferans profesörü oldu ve 1987’de Vincennes’de Emeritus Profesör unvanını aldı.

Postmodern Durum‘un 1979’da yayınlanması Lyotard’a dünya çapında ün kazandırdı ve 1980’ler ve 90’larda Fransa dışında geniş çaplı dersler verdi. Lyotard, California Üniversitesi, Irvine’de Fransızca ve İtalyanca profesörü, Emory Üniversitesi’nde Robert W. Woodruff Fransızca Profesörü ve Collège International de Philosophie‘nin kurucu üyesi ve bir dönem başkanıydı.

Lyotard, John Hopkins, Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley ve San Diego, Minnesota Üniversitesi, Kanada’daki Montréal Üniversitesi, Batı Almanya’daki Siegen Üniversitesi ve Brezilya’daki Saõ Paulo Üniversitesi de dahil olmak üzere çok sayıda üniversitede misafir profesör olarak görev yapmıştır. Lyotard 1993 yılında ikinci eşi Dolorès Djidzek ile evlendi ve David adında bir oğlu oldu.

Jean-François Lyotard 21 Nisan 1998’de Paris’te lösemiden öldü.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım

İlgili konular:

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...