Felsefe hakkında her şey…

Hans Reichenbach

17.03.2024
58
Hans Reichenbach

Hans Reichenbach bilim felsefesinin önde gelen düşünürlerinden birisi, Berlin Çevresi felsefe okulunun kurucusu ve mantıksal pozitivizmin savunucusudur. Reichenbach özellikle Einstein’ın görelilik teorisi, kuantum mekaniği, olasılık teorisi, uzay ve zamanın doğası, fiziksel yasaların karakteri ve fizik biliminde konvansiyonalizm üzerine yaptığı felsefi araştırmalarla tanınır.

Kantçı sentetik a priori teorisinin bir eleştirmeni olan Hans Reichenbach, Kant ve Poincaré’nin matematiksel geometriyi, yani saf, a priori geometriyi, fiziksel geometriden, yani uygulamalı, sentetik geometriden daha özenli ayırt etmeleri gerektiğinden yakınıyordu. Matematiksel geometri matematiksel uzaydaki soyut nesnelerle ilgilidir; fiziksel geometri ise fiziksel uzaydaki fiziksel nesnelerle ilgilidir. Reichenbach, Kant ve Poincaré’nin, ilgili fiziksel geometriyi belirlemek için gözlemle karşılaştırılan şeyin fiziğin, koordinasyon tanımlarının ve matematiksel geometrinin eksiksiz bir bütünü olduğunu anlayamadıklarını söylemiştir. Bu geometri Kant’ın istediği gibi a priori ya da Poincaré’nin istediği gibi konvansiyonel olarak belirlenemez. Bu geometri ne Kant’ın istediği gibi a priori ne de Poincaré’nin istediği gibi konvansiyonel olarak belirlenebilir. Bütün aslında gözlemle karşılaştırıldığında, Einstein’ın keşfettiği gibi, Öklid-dışı geometri uygun geometridir. Buna ek olarak, Leibniz’in düşüncesini geliştiren Reichenbach, zamanın yönünü nedenlerden etkilerine doğru açıklamak amacıyla kapsamlı bir teori oluşturmuştur.

Hans Reichenbach‘ın felsefe öğretim yöntemleri bir tür yeniliğe işaret ediyordu; öğrenciler ona kolaylıkla yaklaşabiliyordu ki bu durum Alman üniversitelerinde pek görülmezdi. Reichenbach‘ın dersleri tartışma ve münazaraya açıktı. 1930’da Carnap ile birlikte etkili felsefe dergisi Erkenntnis’in editörleri oldular.

Hans Reichenbach 26 Eylül 1891’de Hamburg, Almanya’da doğdu. 1910’larda Berlin, Erlangen, Göttingen ve Münih’te fizik, matematik ve felsefe okudu. Öğretmenleri arasında neo-Kantçı filozof Ernst Cassirer, matematikçi David Hilbert ve fizikçiler Max Planck, Max Born ve Albert Einstein vardı. Reichenbach 1915’te Erlangen Üniversitesinden felsefe diplomasını aldı; olasılık teorisi üzerine yazdığı tez 1916’da yayımlandı. Einstein’ın 1917-20 yıllarında Berlin’de görelilik kuramı üzerine verdiği derslere katıldı; Hans Reichenbach o dönemde görelilik kuramını kendi felsefi araştırması için ilk konu olarak seçti. 1920’de Stuttgart Politeknik’te profesör oldu. Aynı yıl görelilik teorisinin felsefi sonuçları üzerine ilk kitabı olan The Theory of Relativity and A Priori Knowledge‘ı (Görelilik Teorisi ve A Priori Bilgi) yayınladı ve Reichenbach bu kitapta Kant’ın sentetik a priori teorisini eleştirdi. Sonraki yıllarda görelilik teorisinin felsefi anlamı üzerine üç kitap yayınladı: Axiomatization of the theory of Relativity (1924), From Copernicus to Einstein (1927) ve The Philosophy of Space and Time (1928); sonuncusu bir anlamda mantıksal pozitivizmin görelilik teorisine bakışını ifade eder.

Reichenbach 1926’da Berlin Üniversitesinde fizik felsefesi profesörü oldu. 1928 yılında Berlin Çevresi‘ni (Die Gesellschaft fur empirische Philosophie, “Ampirik Felsefe Topluluğu”) kurdu. Berlin çevresinin üyeleri arasında Carl Gustav Hempel, Richard von Mises, David Hilbert ve Kurt Grelling vardı. 1930 yılında Reichenbach ve Carnap Erkenntnis (“Bilgi”) dergisinin editörlüğünü üstlendiler.

1933 yılında Adolf Hitler Almanya Şansölyesi oldu. Hans Reichenbach aynı yıl Türkiye’ye göç etti ve İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nün başına geçti. Reichenbach Türkiye’de felsefe derslerinde bir değişime öncülük etti: Disiplinlerarası seminerler ve bilimsel konularda dersler başlattı. Ardından 1935 yılında Olasılık Teorisi‘ni yayınladı.

Hans Reichenbach 1938’de Amerika Birleşik Devletleri’ne taşındı ve Los Angeles’taki Kaliforniya Üniversitesinde profesör oldu; aynı yıl Experience and Prediction‘ı yayınladı. Reichenbach’ın kuantum mekaniği üzerine çalışması 1944 yılında yayımlandı (Kuantum Mekaniğinin Felsefi Temelleri). Daha sonra iki popüler kitap yazdı: Elements of symbolic logic (1947) ve The rise of scientific philosophy (1951). 1949’da Paul Arthur Schillp’in editörlüğünü yaptığı Albert Einstein: philosopher-scientist kitabına The philosophical significance of the theory of relativity (İzafiyet teorisinin felsefi önemi) başlıklı bir makale ile katkıda bulundu.

Hans Reichenbach 9 Nisan 1953’te Los Angeles, Kaliforniya’da zaman felsefesi üzerine çalışırken öldü. Nomological statements and admissible operations (1954) ve The direction of time (1956) adlı iki kitabı ölümünden sonra yayımlandı.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...