Geç Hitit Uygarlığı (M.Ö. 1200-650)
Hattuşa’nın M.Ö. 1200 dolaylarında tahrip edilmesinden sonra Hitit geleneği Güneydoğu Anadolu ile Kuzey Mezopotamya’da süregider. Hattuşa’da, Alacahöyük’te ve daha birçok Anadolu yöresinde tanıyageldiğimiz sanat eserleri değişik biçimlere bürünür. Düzinelerce kent devletçiklerinden oluşan bu beyliklerde, başlıca dört sanat dönemi görülmektedir.
1. Geleneksel Geç Hitit Stili (M.Ö. 1050-850):
Malatya Aslantepe (Büyük Hitit Krallığı ikonografisini devam ettirirler – Halen Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedirler)
Kargamış (Eserler Ankara AMM’de olup bazıları 8. yüzyılın sonunda Korinth vazo ressamlarına örnek olmuştur)
2. Asur Etkisi Gösteren Geç Hitit Stili (M.Ö. 850-800):
Zincirli (Bu eserlerde Hitit biçimi saçlar yanında, kralın ensesinde Asur saç topuzu da görülmektedir – İstanbul, Eski şark Eserleri Müzesi)
3. Asurlaşmış Geç Hitit Stili (M.Ö. 800/750-700):
Geç Hitit sanatına Aram ögeleri yanında Asur özelliklerinin girdiği dönem. Bu eserlere özellikle Zincirli, Sakçegözü, Kargamış, Malatya ve Tell Halaf örnekleri bu döneme ait eserlerdendir. Örneğin, Hitit aslanlarındaki stilize edilmiş yürek biçimindeki kulak yerine bu dönem aslanlarında natüralist kulak görülmektedir. Ayrıca kalçadaki W-motifi N biçimini almış, oradan da Urartu’ya ve bozulmuş W-motifi biçiminde Hellen sanatına geçmiştir. Geleneksel Hitit kuş adamları da Kartal başlı, at kulaklı şekle dönüşmüştür. Hellen vazo ressamları Sakçegözü kuş adamlarını aynen kopya ederek kullanmışlardır.
4. Aramlaşmış ve Fenikeleşmiş Geç Hitit Sanatı:
Semitik topluluklar olan Aramlar ve Fenikelilerin güneyden gelip Kuzey Mezopotamya’ya yayılmaları sonucu, Hitit sanatına bu unsurlar da egemen olmaya başlar. Zincirli (kısmen Berlin Müzesinde), Sakçegözü, Maraş (Louvre ve Adana Müzelerinde), İvriz Kaya Kabartması, Karatepe heykel ve kabartmaları bu dönemin en bilinen eserleridir.
Hellenler M.Ö. 8. yüzyıl başlarında gemiler inşa edip Doğu Akdeniz’de ticaret yapmaya başladıkları zaman (M.Ö. 750 tarihinde kurulan Antakya’nın güneyindeki Al Mina Hellen kolonisi gibi) şark sanatının (Mısır, Fenike ve Geç Hitit) etkisi altında kaldılar. O dönemde yazıyı kullanmayan Hellenler Fenike alfabesini aldılar, ayrıca şark din ve mitolojisinden etkilendiler (Hitit efsanelerinden Göğün Krallığı-Theogoni ve Ejder İlluyanka-Typhon gibi). Hellenlerin Olympia, Delphi, Atina, Milet, Ephesos, Erythrai ve Eski İzmir gibi merkezlerinde 8. yüzyıl Geç Hitit kökenli eserlere bolca rastlanır. Ayrıca 8. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Geç Hitit etkileri Attika vazolarında, daha sonra da Korinth vazolarında görülmektedir.