Thomas Hobbes’un İyi ve Kötü Anlayışı
Hobbes’a göre insanda hoşlanmaya ya da mutluluğa yol açan şey iyi, hoşnutsuzluğa ya da mutsuzluğa yol açan şey kötüdür. Bir insanın isteğinin ya da arzusunun nesnesi ne olursa olsun onun tarafından iyi olarak adlandırılacak, nefretinin ya da tiksinmesinin nesnesi kötü ve değersiz olacaktır. Yani iyi ve kötü göreli kavramlardı r; mutlak iyi ve kötü yoktur.
İyi ve kötü arasında ayrım yapmak için nesnelerin kendilerinden alınan ortak bir ölçüt de bulunmaz. Bu konuda ölçüt bireyin kendisidir. İyi ve kötü bireyin istençli edimlerine bağlıdır. Devletle ilişkisi içinde düşünürsek neyin iyi, neyin kötü olduğunu belirleyen şey egemen güçtür. Zihinsel erdemler bahsinde ise Hobbes, doğal ve kazanılmış zihinsel nitelikler arasında ayrım yapar. Örneğin bazı insanlar doğal olarak yavaş, bazıları hızlıdır bu ayrımın temeli tutkularının ayrımına bağlıdır. Amaçları tensel haz olanlar bu amaca katkıda bulunmayan şeylerden daha az hoşlanırlar ve bilgi kazanma araçlarına dikkat göstermezler.
Kazanılmış kavrayış, yani akıllılık konusunda eğitim gibi etmenler önemli rol oynar. Bu alandaki kavrayış ayrımlarında en fazla rol oynayan tutkular güç, zenginlik, bilgi ve onur isteğidir. Bunların son üçü birinciye indirgenebilir çünkü zenginlik, bilgi ve onur değişik güç türlerinden başka bir şey değildir. Güç isteği insanın zihinsel yatkınlıklarını geliştirmesi bakımından en temel etkendir. Hobbes’un psikoloji ve ahlak görüşleri atomsal bireyciliğe dayanır. İnsan toplu halde yaşasa da neyin iyi neyin kötü olduğunu kendi istenciyle belirler. Buna atomsal bireycilik denebilir. Bu bireyciliğin doğurduğu sorunlardan kaçınmak için Hobbes, insan yaşamını bireycilikten, yine yapay bir cisim olan ‘Devlet’ yaşamına doğru evrimleştirmiştir.
Atomsal bireycilik insanın toplu halde yaşasa bile neyin iyi neyin kötü olduğunu bireysel istenciyle belirlemesi esasına dayanır.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
