Felsefe hakkında her şey…

Max Born Kimdir?

08.11.2019
1.563

Max Born 11 Aralık 1882 ila 5 Ocak 1970 tarihleri arasında yaşamış ve kuantum mekaniğinin gelişmesinde etkili olan Alman matematikçi ve fizikçidir.

Aynı zamanda katı hâl fiziği ve optiğe katkıda bulunmuş ve 1920-30’larda önemli fizikçilerin çalışmalarının denetimini yapmıştır. Born, yaptığı “Kuantum Mekaniği’nin temelini araştırma, özellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlama üzerine” adlı çalışma ile 1954 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü almıştır.

Alman matematikçi ve fizikçi Max Born; anatomist ve embriyolog olan Profesör Gustav Born ve Silezyalı fabrikatör bir ailenin mensubu olan Margarethe Born’un (Kaufmann) iki çocuğundan biri olarak 11 Aralık 1882’de, Breslau’da dünyaya gelmiştir. Breslau’daki König Wilhelm’in Gymnasium‘unda (Almanya’da bulunan, öğrencileri üniversiteye hazırlayan lise üstü seviyedeki bir okul) eğitim aldıktan sonra öğrenim hayatına Breslau, Heidelberg, Zurich ve Göttingen üniversiteleriyle devam etti. Daha sonra çalışmalarında etkili olacak matris hesabı ile Breslau’da tanıştı. İleri düzey matematikle tanışması ise Zürich Üniversitesinde Hurwitz’ten aldığı eliptik fonksiyonlar dersi sayesinde gerçekleşti.

Öğreniminin ikinci aşamasında ağırlıklı olarak matematik okudu. Bu sırada tanışmış olduğu dönemin parlak matematikçilerinin (Klein, Hilbert, Minkowski, Runge) Born’un matematik bilgi ve becerisine büyük katkıları oldu. Aynı zamanda Schwarzschild’den astronomi, Voigt’den fizik eğitimi aldı.”Elastik Çizgilerin Kararlığı” adını taşıyan çalışmasıyla Göttingen Felsefe Fakültesi Ödülü‘ne layık görüldü. Aynı çalışma ile 1907 yılında Göttingen Üniversitesinden doktor unvanıyla mezun olduktan sonra Larmor ve J.J Thomson ile çalışmak üzere kısa süreliğine Cambridge’e gitti. Breslau’ya döndüğü 1908-1909 yılları arasında Lummer ve Prinsheimle ile birlikte görelilik teorisi üzerine çalıştılar. Bu süre zarfında Göttingen Üniversitesinde fizik doçentliğine atandı. 1914’te Max Planck’ın çağrısı üzerine Berlin Üniversitesinde ders vermeye başlayan Born’un bu görevi I. Dünya Savaşı sebebiyle çok kısa sürmüş olsa da Einstein ile Born arasında ömür boyu süren bir dostluğun kurulmasını sağladı.

1919-1921 yılları arasında Frankfurt Üniversitesinde profesörlük yaptıktan sonra, Göttingen Üniversitesinden gelen çağrı ile Fizik Enstitüsü’nün yöneticiliğini üstlendi. Enstitü’nün kuramsal fizik bölümünün başına geçerek deneysel fizik bölümünü James Frank’a bırakan Born; asistanları Heisenberg, Fermi ve Pauli ile kuantum teorisi üzerine çalışmaya başladı. II. Dünya Savaşı’na uzanan bu 10 yılda pek çok fizikçinin yetişmesine önderlik etti ve Enstitü’yü kuramsal ve deneysel fiziğin merkezi haline getirdi.

Hitler’in iktidara geldiği dönemde birçok bilim insanı gibi Max Born da görevinden uzaklaştırıldı. 1933 yılında Cambridge’de 2 yıl süreli görevine başladı. 1935-36 yılları arasında Bangalore’de Hint Enstitüsü’nde altı ay geçirdi ve burada Sir Raman’la çalıştı. Fizik felsefesi üzerine çalışmaları da bulunan Born, 1936’dan 1953’e kadar görev yapacağı Edingburgh Üniversitesinde Tait doğa felsefesi profesörü olarak çalışmaya başladı. Üniversite, kendisine 17 yıl boyunca birçok ülkedeki üniversiteleri ziyaret etme ve çalışmalarını sunma kolaylığı da sağlamıştır.

1953’te emekliliğe ayrılıp ülkesine dönerek Bad Pyrmont’a yerleştiği sırada, kuantum mekaniği araştırmaları sayesinde W. Bothe ile birlikte 1954 Nobel Fizik Ödülü’nü paylaştı ancak bu ödül, kimi zaman olduğu gibi aslında çok daha önce yapılmış çalışmalara duyulan saygının bir ifadesiydi. Görelilik, atom ve katı-hal fiziği, matris mekaniği, kuantum mekaniği, optik ve akışkanların kinetik teorisi gibi fiziğin birçok dalında önemli çalışmaları olan bu bilim insanı 5 Ocak 1970 tarihinde Göttingen’de yaşama veda etti.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...