Charles Hartshorne

Charles Hartshorne, 1897 Pennsylvania doğumlu, Amerikalı filozof, ilahiyatçı ve Tanrı’yı kozmik evrimde bir katılımcı olarak değerlendiren “süreç felsefesinin” en etkili savunucularından kabul edilen bir eğitimcidir.

1923’te felsefe alanında doktorasını da yaptığı Harvard Üniversitesinde lisans eğitimini tamamlayan Hartshorne, sonrasında Martin Heidegger ve Edmund Husserl ile tanıştığı ülke olan Almanya’da eğitim görmüştür. Almanya’daki eğitiminin ardından Harvard’da ders vermek için Amerika’ya geri dönmüştür. Başarılı bir eğitimci olarak Chicago, Emory ve Texas üniversitelerinde felsefe dersleri vermiştir. Ayrıca Amerikan Felsefe Derneği ve Amerika Metafizik Derneği başkanı olarak görev yapmıştır.

Charles Hartshorne’ın çalışmaları, aynı zamanda arkadaşı ve akıl hocası olan Whitehead tarafından şekillendirilmiştir. Hartshorne, Whitehead’in “süreç teolojisi” olarak adlandırılan felsefesini, yaratıcı bir metafizik yorumu ile “Panenteizm”e (diyalektik teizm) uyarladı.

Hartshorne’in felsefesinde, Tanrı’nın mükemmelliği, canlıların evriminde ve yaratıcılığında görülür ve Tanrı, hem özgür hem de özgür olmayan, bilinçli ve bilinçsiz, ebedî ve zamansal olarak iki yönlü olarak düşünülür. O, Tanrı’yı kesinlikle değişmez bir varlık olarak değil, devam eden bir süreçte insanlara karışan bir varlık olarak değerlendirmiştir.

Yaşam Felsefecileri Kütüphanesi serisinde bir cilt konusu olan Charles Hartshorne, uzun ve seçkin kariyeri boyunca pek çok kitap yazmıştır. Başlıca çalışmaları arasında Hümanizmin Ötesi (1937), İlahi Relativite (1948), Sosyal Süreç Olarak Gerçeklik (1953), Mükemmelliğin Mantığı (1962), Aquinas’tan Whitehead’e: Yedi Yüzyıl Din Metafiziği (1976), Kainatsızlık ve Diğer Teolojik Hatalar (1983) ve Amerikan Felsefesinde Yaratıcılık (1984) yer almaktadır.

Otobiyografisi olan The Darkness and Light (Işığın Karanlığı) adlı kitabı 1990 yılında yayımlanmıştır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı