Felsefe Bilgisi Nedir? Felsefe Bilgisinin Özellikleri Nelerdir?

Felsefi bilgi diğer bilgi türlerinin aksine, evreni, varlığı, insanı, toplumu bölümlere ya da konulara ayırmadan bunları bir bütün olarak ele almakta ve anlamaya çalışmaktadır.

Felsefi bilgiyi belirtmek diğerlerinden zordur. Hatta felsefenin en önemli probleminin bizzat felsefenin kendisinin ne olduğu problemi olduğunu söylemek bile mümkündür.

Kant felsefeyi “kendisini akla dayanan nedenlerle meşru veya haklı çıkarmak iddiasında bir zihinsel etkinlik biçimi” olarak tanımlamıştır. Kanaatimizce bu tavır felsefeyi felsefe yapan ve bütün felsefi düşünme örneklerinde ortak olan bir noktayı gayet güzel bir biçimde ortaya koymaktadır. Burada “akla dayanan nedenler”den insanın her türlü deneyini, gözlemini, bunlara dayalı her türlü akıl yürütmesini ve sezgisini içine alan geniş bir nedenler grubunu anlamak gerekir. “Haklı çıkarmak veya meşrulaştırmak” iddiasından ise “herhangi bir önermeyi, bu önermeyi ileri sürmeyi mümkün kılan kanıt, temel veya gerçeklerle ortaya koyma”yı anlamak gerekir.

Immanuel Kant

Felsefi bilgi soyut, kavramsal, ussal ve kuramsal bilgi olması nedeniyle evrenseldir. Felsefi bilginin bir diğer özelliği ise birikimsel olarak ilerlemesidir. Bu bakımdan felsefi bilgi daha önceki bilgilerden ayrı olarak düşünülemez. Felsefi bilgi aynı zamanda birleştirici ve bütünleştirici bir özellik taşımaktadır. Felsefi bilgi insanı, varlığı ve yaşamı bir bütün olarak ele almaya çalışır.

Felsefe bir soru sorma, sorgulama yapma etkinliğidir. Öyleyse felsefi bilgiye soruyla, sorgulamayla ulaşılır diyebiliriz. Felsefenin soruları yaşamın anlamı başlığı altında toplanabilecek sorulardır. Felsefe insanın yaşamının anlamıyla ilgili sorulara yanıt verirken, başka bilgi türlerinin ve bilimlerin sağladığı bilgilerden yararlanır ve genel, bütüncül (tümel) yanıtlar verir. İşte felsefenin “felsefi bilgi” elde etmek için sorduğu sorular aşağıdakiler gibidir:

• İnsan yaşamının gerçekleştiği evrenin genel yapısı nedir?
• İnsanın bu evrendeki yazgısı nedir?
• İnsan içinde yaşadığı evreni bilebilir ve yaşamını bu bilgiye göre düzenleyebilir mi?
• Güzel nedir?
• Doğru nedir?
• Toplum nedir?
• Devlet nedir?

Bilgi felsefesi “bilgi” kavramını felsefe açısından ele alan çok önemli bir araştırma alanı olarak felsefenin başta gelen dallarından birini oluşturur. Bu ana dal, felsefi terminoloji içinde epistemoloji, gnoseoloji ve daha sıkça kullanılan bilgi kuramı gibi terimlerle ifade edilmektedir.

Felsefe Bilgisinin Özellikleri Nelerdir?

Felsefe bilgisinin de diğer bilgi türleri gibi kendine özgü birtakım özellikleri vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Felsefi bilgi, merak eden, soran, sorgulayan ve araştırma yapan eleştirel bir tavrın ürünüdür. Çevresindeki varlıklar ve yaşanan olaylar karşısında merak duyan insanlar sayesinde ortaya çıkar.
• Felsefe bilgisi, düzenli ve sistemli bir bilgidir. Düzen ve sistemlilikten anlaşılması gereken, felsefede ele alınan bütün konularda mantık ilkelerinin etkili bir şekilde kullanılmasıdır. Felsefede konu ve kavramlar ele alınırken çelişkili yargılara, kendi içinde tutarsız görüşlere yer verilemez. Aralarında sistemli bir bütünlük bulunmayan hiçbir bilgi felsefi bilgi değildir.
• Felsefi bilgi yığılan (kümülatif) bir bilgidir. Buna göre yapılan akıl yürütmeler, her bir filozofun ulaştığı sonuçlar birbirlerini etkileyerek tutarlı bir bütün elde edilmeye çalışılır.
• Felsefe bilgisi, birleştirici ve bütünleştiricidir. Filozoflar evren hakkında açıklamalarda bulunurken, tek bir yönünden bakmazlar. Varlığı, yaşamı bir bütün olarak ele alır ve ayırmadan da açıklamaya çalışır.
• Felsefe bilgisi evrenseldir. İnsan yaşantısına giren her şey felsefenin konusu olabilir. Felsefe geneli kucakladığı, varlığı bütünüyle ele aldığı, belli bir insanı değil, kendi özü ve yapısı içinde düşünülen insanı anlamaya çalıştığı ve her zaman her yerde var olan değerleri temellendirmeye çalıştığı için evrensel bir bilgi özelliği taşır.
• Felsefe bilgisi ilerleme özelliğine sahip değildir. Yani, felsefe tarihinde sonra gelen filozof, önce gelen düşünürleri aşmış, onların çözemediği sorunları çözmüş biri olarak görülmez. Çünkü felsefe kendi tarihinden soyutlanamaz.
• Felsefi bilginin doğruluğu veya yanlışlığı, bilimlerde olduğu gibi soruşturma konusu yapılamaz. Filozofların bakış açıları, yaratıcı zekaları ve yaşam koşulları birbirinden farklı olduğu için aynı konuda farklı sonuçlara ulaşabilirler. Bu farklı görüşlerden birinin doğru diğerinin yanlış olduğu söylenemez.

Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve “Sosyolojiye Giriş” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Diğer Ders Notları (Ömer YILDIRIM)