Amoralizm (Töredışıcılık) Nedir, Ne Demektir?

Amoralizm ya da Töre Dışıcılık, töreyi ya da ahlakı yadsıyan öğretilerin genel adıdır. Örneğin Alman düşünürü Nietzsche: “Erdem dedikleri, gerçekte korkaklıktan başka bir şey değildir.” diyerek ahlak felsefesinin temel kavramlarından birisi olan erdem’i yadsımıştır. Ardından Fransız düşünürü Taine de “Kötülük ve erdem, şeker ve zaçyağı gibi doğal bir üründür.” diyerek Nietzsche ile aynı yoldan ilerleyerek Amoralist bir yaklaşım sergilemiştir. Özetle Amoralizm, bireysel töre yokluğunu dile getirir, töreye uyma yokluğu deyimiyle tanımlanır.

AMORALİZM NEDİR?

Amoralizm, ahlak felsefesi alanında, ahlak kurallarına karşı çıkan doktrinin adıdır. Amoralist ahlak felsefesi; insanın doğal bir varlık olduğunu ve ahlaki davranışlarının yanında ahlak dışı davranışlarının da olabileceğini, bu sebeple toplumda bir ahlak kuralları sistemini oluşturmanın gereksiz ve anlamsız olduğu savunan felsefi yapıdır.

Makalenin başında da bahsettiğimiz üzere büyük Alman filozofu Friedrich Nietzsche “amoralizm”in güçlü savunucularından birisidir. Nietzsche insanı doğal bir varlık olarak kabul ederek “Ahlaki gerçekler diye bir şey yoktur.” demiş ve bu yüzden insan davranışlarında ahlak ve erdem kadar ahlaksızlık ve erdemsizlik de normal karşılanmalıdır görüşünü savunmuştur. Bu bağlamda diyebiliriz ki Nietzsche için ahlaki ölçüler ve normlar, insan davranışlarının önüne konulabilecek ketleyiciler olamaz; bunların hepsi saçma ve gereksizdir.

Nietzsche için ahlaki ölçüler ve normlar, insan davranışlarının önüne konulabilecek ketleyiciler olamaz

Nietzsche’den başka, özellikle Orta Çağ’da İslam felsefesinin etkin isimlerinden olan Gazzali‘nin ahlak felsefesinde de “amoralizm” farklı şekilde ele alınmıştır. Gazzali, Nietzsche’den farklı olarak insanların birbirlerini ahlak konusunda yargılamamaları konusunu ele almış ve “Günahkarın, kokuşmuş etten daha pis koktuğunu ve bu pisliğin başkasını temizlemeyeceğini bilmiyor musun? Böyle iken sen, pis pis koktuğun hâlde başkasını temizlemeye nasıl cesaret edersin?” diyerek ahlak kurallarının güçsüzlüğünden bahsetmiştir.

Bu açıklamalardan anlaşıldığı üzere ahlak ve ahlaksızlık konusuna çok farklı şekilde bakılması mümkün görünmektedir. Gazzali’nin ahlak felsefesinde insanoğlunun her zaman doğru yolu seçmeyebileceği ve bazen yanlış yola sapabileceği belirtilmekte; ancak bir insanın başka bir insanı ahlak konusunda yargılama hakkının bulunamayacağı ifade edilmektedir. Gazzali’nin ahlak felsefesine göre her insan farklı ölçülerde de olsa – farkında olarak ya da olmayarak- gayri ahlaki davranış ve eylemlerde bulunabilir. Bu da Gazali’nin amoralist yönünün ispatıdır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım