|
Epimenides Kimdir?
(Yunanca: Ἐπιμενίδης) yarı efsanevî bir Yunan filozof - şairdir.
Efsaneye göre Zeus için bir mağarada 46 yıllık bir uykuya dalmıştır. Bu
uykudan uyandığında Zeus tarafından kendisine verilen öngörü yeteneğine
sahip olur.
Epimenides paradoksu
Mantıktaki bir sorundur. Bu sorun Giritli filozof Knossoslu
Epimenides'in ardından adlandırılmıştır. Filozof şöyle demiştir: Κρῆτες
ἀεί ψεύσται, "Giritliler, her zaman yalancıdır". Problemin bir başka
sürümü de Douglas R. Hofstadter'in Gödel, Escher, Bach isimli eserinde
bulunur:
Epimenides ölümsüz bir ifadede bulunmuş, bir Giritli idi; "Tüm
Giritliler yalancıdır."
Epimenides'in bu ifadesi Epimenides paradoksu olarak adlandırılır. Zaman
zaman Yalancı paradoksu veya Giritli paradoksu olarak da anılmıştır.
Paradoks şuradan kaynaklanmaktadır:
Eğer "tüm Giritliler yalancıdır" önermesini doğru kabul edersek, kendisi
de Giritli olan Epimenides'in yalancı olması gerekir. Eğer Epimenides
yalancıysa, tüm söyledikleri gibi, "tüm Giritliler yalancıdır"
önermesinin de yanlış olması gerekir. Doğru söylediğine inanırsak yalan
söylediğini anlıyoruz. Önermenin hem doğru hem yanlış olduğu sonucu
çıkar.
Eğer "tüm Giritliler yalancıdır" önermesi yanlış kabul edersek, kendisi
de Giritli olan Epimenides'in doğru söylüyor olması gerekir. Şu halde,
"tüm Giritliler yalancıdır" önermesi doğru olmalıdır. Yine çelişkili bir
sonuç çıkar.
Bir önerme hem doğru hem yanlış olamaz.
Burada gözden kaçırılan ve yıllarca matematikçilere yanlış hesaplamalar
yaptıran küçük bir püf noktası vardır ve o da şudur:
"Bütün Giritliler yalancıdır" önermesinin tersi
"Bütün Giritliler doğrucudur" değildir. doğrusu
"En az bir Giritli vardır ki, doğrucudur" olması gerekmektedir
HER kelimesinin tersinin EN AZ BİR cümlesi olduğunun keşfinden sonra
matematikteki bu tıkanıklık aşılmış, ve aslında Epimenides paradoksunun
aslında bir paradoks olmadığı ortaya çıkmıştır.
Bu bilgi ışığında değerlendirdiğimizde, "Bütün Giritliler yalancıdır"
önermesi yanlışsa, "En az bir Giritli doğru söyler" önermesi doğrudur.
Bunlardan birinin Epimenides olması mümkün olduğundan, paradoks ortadan
kalkar.
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf
"Felsefeye Giriş" ve 3. Sınıf "Çağdaş Felsefe Tarihi" Dersi Ders Notları
(Ömer YILDIRIM)
|