Eğitim Felsefesi
Eğitim felsefesi; eğitimin hangi amaçları gerçekleştireceği, bu amaçları gerçekleştirmek için hangi içeriğe sahip olacağı, içeriğe bağlı olarak hangi yöntem ve tekniklerinin uygulanacağı ve öğrenilenler ile sürecin hangi ölçüte göre ve nasıl ölçülüp değerlendirileceği gibi konular üzerine eğilen felsefi disiplindir.
Tüm tarihsel dönemlerde eğitimin kim için, hangi amaçla, nerede ve nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin soruların yanıtları aranmıştır. Eğitimin amaçlarının neler olacağı, bireyin neden, hangi konularla, nasıl eğitileceği ve öğrenmelerin nasıl ölçüleceği soruları pedagojik olmanın yanında özünde sosyo-ekonomik ve politik içerikli sorulardır. İşte eğitim felsefesi bu sorulara yanıt ararken aynı zamanda yönetici, eğitimci ve öğretmenlere yol gösteren ve eğitim sürecine kılavuzluk yapan bir çalışma alanıdır.
Eğitimin ‘istendik davranış oluşturma süreci’ olarak tanımlanması genel kabul gören bir yaklaşımdır. Bu öz gereği istendik davranış değişimi oluşturmak eğitimin genel amacıdır. Ancak istendik davranışın oluşturulmasının, her şeyden arınık koşul ve ortamlarda oluşmadığı açıktır.
Eğitimin sosyal, ekonomik, psikolojik, tarihsel, siyasal, pedagojik ve felsefi yönlerinin olduğu bir gerçekliktir. İşte genelde felsefe, özelde eğitim felsefesi bu farklı yönlerin her birisi için sorulan soruların çözülmesinde kılavuzluk yapan, yol ya da yöntem öğreten bir çalışma alanı olarak değerlendirilebilir.
Eğitim sürecinin değişkenleri çok boyutludur ve çok değişkendir. Eğitim süreci bu bağlamda sosyal, kültürel, dinsel, hukuksal, siyasal ve ekonomik birçok değişkenden etkilenir. Ancak her ekonomik, politik ve siyasal sistem bir felsefeye ve bir sayıltıya dayanır (Sönmez, 2002, s.46). Her sayıtlı da özü gereği bir felsefi niteliktir (Ertürk, 1998, ss.42-44). Bu durum, eğitim sistemlerinin temel değişkenlerinin birinin felsefi bakış ve anlayış olduğunu gösterir. Diyebiliriz ki eğitim sistemlerinin temel yol göstericilerinden biri de eğitim felsefesidir.
Genel bir bakışla tüm eğitim programları belirli bir felsefeye ya da felsefe birlikteliklerine dayanır.
Eğitim, öğretim ve ders programlarının oluşturulmasında program planlamasına bağlı olarak sınıf ders planlarının yapılmasında felsefeden yararlanılır.
Bir ülkenin eğitim amaçları genel olarak “Niçin insan yetiştireceğiz?” sorusu ile benzer sorulara verilen yanıtlara göre oluşturulur. Bir bakıma eğitim programlarının oluşturulması çoğu kez sistemleştirilmiş, birer kuram düzeyine getirilmiş modellere dayanır. Bu nedenle her eğitim programı bir felsefe ya da felsefe akımında temellenir (Topses, 2006, ss.24-25).
Genel olarak eğitimin amacı, istendik davranış değişikliği oluşturmaktır. Bu durumda, insanları belli amaçlara göre yetiştirme öngörülmektedir. Bu amaç, her şeyden önce öğrenme, öğretim, iletişim yoluyla ve felsefenin anlamına bağlı bilgili, bilgiyi seven nitelikli insanlarla olanaklıdır. Dolayısıyla felsefe sözcüğünün içerdiği genel anlam, eğitimde temel ve genel bir amaç olmaktadır (Değirmencioğlu, 2000, s.82). Bu temel bakış, aslında her eğitim etkinliğinin bir felsefeyle, eğitim felsefesi dediğimiz bu sistemle yol bulduğunu göstermektedir.
Eğitim, davranış kazandırma faaliyet ve sürecidir.
Eğitim programlarında ve eğitim programı planlamasında felsefe geniş bir boyutta yardımcı olur. Felsefe, genel amaçların belirlenmesi, özel amaçların ve öğrenme etkinliklerinin oluşturulması, okulda görev alan personelin rollerinin saptanması ve sınıfta öğrenme yöntem ve stratejilerinin yönlendirilmesinde temel belirleyicilerden biridir (Wiles ve Bondi, 2002, s.57). Bu temel bakışla felsefe program geliştirmenin ölçme ve değerlendirme boyutunda da ölçüt geliştirme, ölçme aracı türlerinin seçimi gibi konularda kılavuzluk yapar. Nitekim yaygın görüş, amaçları oluşturma konusunun, uzmanlık bilgisini aşan bir felsefe sorunu olduğudur (Yıldırım, 1989, s.14).
Benzer biçimde programın diğer boyutlarının da uzmanlık bilgisi yanında bir bakış açısı yani felsefe gerektirdiği tartışmasızdır. Özetle eğitim felsefesi; eğitim, öğretim ve ders programlarının amaç, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve ölçme-değerlendirme boyutlarının bir kılavuzudur.
Benimsenen felsefeye uyum, kurumsal etkiliği ve verimliliği artırır: Eğitim, öğretim ve ders programlarına yön veren genel felsefi bakışın uygulayıcılar tarafından kabulü, eğitim sistemlerinin başarısında önemli bir etkendir. Eğitim felsefesinin uygulayıcılar tarafından benimsenmesi, örgütsel ve bireysel olarak amaçların daha üst düzeyde gerçekleşmesini katkıda bulunur. Bu sonuç etkili kurum yaratılmasına olanak sağlar. Etkili örgüt ve birey verimliliğin ön şartıdır. Böylece daha etkili ve verimli birey ve kurumlar oluşturulur.
Kısaca, eğitim felsefesi kurumsal olarak eğitim örgütünün havasının ve işleyişinin belirlenmesinde etkilidir.
EĞİTİM FELSEFESİ EKOLLERİ
İlgili konular:
- Politeknik eğitim nedir?
- Eğitimde idealizm nedir?
- Eğitimde realizm nedir?
- Eğitimde pragmatizm nedir?
- Eğitimde natüralizm nedir?
- Eğitimde hümanizm nedir?
- Eğitimde varoluşçuluk nedir?
- Analitik eğitim felsefesi
- Montessori eğitim anlayışı
- Eğitimde kültürel yaklaşım
- Dalton eğitim modeli
- Brockwood Park eğitim modeli
- Paideia eğitim modeli
- Waldorf eğitim modeli
BÜYÜK FİLOZOFLARIN EĞİTİM GÖRÜŞLERİ
İlgili konular:
- Eğitim felsefesinin tanımı
- Eğitim ile felsefe arasındaki ilişki
- Eğitim felsefesinin işlevleri
- Eğitimin amaçları nelerdir?
- Eğitim felsefesinin temel soruları ve problemleri nelerdir?
- Liberal eğitim anlayışı
- Materyalist eğitim anlayışı
- Pozitivist eğitim anlayışı
- Postmodern eğitim anlayışı
Kaynak: Eğitim Felsefesi, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3661 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2489
